Jąkanie - jak rozsupłać ten węzeł?

Dla mnie terapia jąkania jest jak rozsupływanie zapętlonego węzła. Najpierw trzeba znaleźć początek sznurka i miejsce, gdzie najłatwiej zacząć, gdzie węzeł jest najluźniejszy. Potem powoli, cierpliwie, pętla po pętli rozluźniać i rozwiązywać guzek, aż sznurek znów stanie się prosty i gładki. To fascynujące zajęcie! (Jeśli ktoś próbował rozplątać skłębioną włóczkę babci i to mu się udało - wie o czym mówię :)

CO TO JEST?

Jąkanie to zaburzenie płynności mowy, ale ściśle związane z komunikowaniem się i stresem jaki mu towarzyszy.

W zaburzeniu tym obserwuje się blokowanie, powtarzanie, przeciąganie, zawahania, napięcia mięśniowe i nagłe ruchy. Występowanie tych objawów jest tak znaczne, że powoduje dyskomfort, a czasem i lęk zarówno u mówiącego, jak i słuchacza.

Płynne mówienie nie zastanawia nas, gdyż większość ludzi tak właśnie mówi. Jednak każdy człowiek w pewnych okresach, momentach swojej komunikacji zacina się, blokuje, powtarza pojedyncze głoski, wtrąca jakieś dźwięki - przerywniki. Ma to charakter przejściowy i pojawia się najczęściej w momentach zmęczenia lub zdenerwowania. Nie jest to jednak jąkanie, a zwykła niepłynność mówienia.

Taka niepłynność jest również obserwowana u większości dzieci w wieku przedszkolnym, w większym lub mniejszym nasileniu. (Okresy krytyczne w rozwoju płynności to wiek między 2 a 3 rokiem życia oraz między 5 a 6 r. ż).

PRZYCZYNY

Nie ma jednej, jednoznacznej przyczyny powstawania jąkania - najczęściej może ono wynikać: - ze skłonności dziedzicznych i naśladowania (zwłaszcza, gdy dziecko wychowuje się z osobą jąkającą się, ale też z osobą, która zbyt szybko lub krzykliwie mówi); - z dysproporcji rozwojowych, gdy mowa rozwija się wolniej ("technicznie") niż myślenie i zasób słów; dziecko chce powiedzieć więcej niż jest w stanie, co prowadzi do zacinania, powtarzania, blokady; - z sytuacji stresowych, gdy dziecko przeżywa szok, lub traci poczucie bezpieczeństwa i stabilności; - z przerostu ambicji rodziców nad możliwościami dziecka i stawianiu mu zbyt wysokich wymagań, (czasem zwracanie uwagi na wady wymowy czy błędy w mówieniu powoduje powstanie lęku przed mówieniem, a w konsekwencji jąkania);

JAK SOBIE RADZIĆ? Tak jak nie ma jednej przyczyny postania jąkania, tak nie ma też jednej strategii walki z jąkaniem (każdy "węzeł" blokujący płynną mowę jest inny :). Małe (2, 3- letnie) dziecko, które nagle zaczęło się jąkać, równie nagle może przestać, ale nie można zakładać, że tak się stanie na pewno. Trzeba dziecko obserwować i w miarę możliwości starać się dawać dobry przykład. Dzieci uczą się mowy przez naśladowanie, a więc należy - mówić do dziecka nieco wolniej, lekko przeciągając samogłoski, - używać krótkich, prostych zdań, - wykorzystywać, wymyślać zabawy, które będą łączyły w sobie ruch i mówienie (lub śpiewanie), - słuchać cierpliwie CO dziecko mówi, a nie JAK, - dużo rozmawiać, śpiewać, recytować wspólnie wierszyki, - pracować nad rozwojem aparatu mowy.

U starszych (5, 6- letnich) dzieci także można stosować powyższe zalecenia, ale w tym wieku dzieci zwykle mają już świadomość swoich kłopotów z mową i aby im pomóc można próbować następujących sposobów: 1. Gdy dziecko walczy z wypowiedzeniem jakiegoś słowa - powiedzmy spokojnie to słowo, by mogło kontynuować, - weźmy głęboki, spokojny, rozluźniający oddech (dziecko odruchowo może zrobić to samo, co rozluźni mowę), - uspokójmy je, tłumacząc, że każdy może mieć czasem kłopot z jakimś słowem, - postarajmy się odwrócić uwagę od trudności mówienia. 2. Staramy się mówić wolno, rytmicznie, śpiewnie lub recytując. 3. Umawiamy się na mówienie szeptem (przy obiedzie, podczas mycia...). 4. Zachęcamy dziecko by dużo śpiewało i recytowało (samodzielnie lub w grupie). 5. Ustalamy stały, rutynowy plan dnia - dziecko, które wie, co po kolei będzie się działo czuje się pewniej i bezpieczniej. 6. Zapewniamy odpowiednią ilość snu i wypoczynku, a przed snem koniecznie wyciszamy emocje. NIE WOLNO!!! Silne jąkanie męczy i irytuje słuchaczy, ale chcąc pomóc pamiętaj: - NIGDY nie zwracaj uwagi małemu dziecku, że źle mówi - dziecko, nie mając świadomości zaburzenia, nie utrwali go sobie; - NIE przerywaj, gdy dziecko chce ci coś ważnego powiedzieć - utrzymuj kontakt wzrokowy gdy go słuchasz, lub do niego mówisz - dziecko, na którym skupiamy uwagę, łatwiej samo się koncentruje i uczy; - NIE krytykuj, nie ośmieszaj, nie pouczaj, nie drwij - takie zachowanie przyniesie odwrotny skutek; - NIE zmuszaj do mówienia na forum publicznym (w gronie rodziny, znajomych, rówieśników); - NIE zawstydzaj dziecka przed innymi, mówiąc, że się zacina - to tylko wpędzi go w niskie poczucie wartości; Nie należy też zbyt długo czekać, aż jąkanie samoistnie przejdzie. Zawsze warto skonsultować się z logopedą, który przede wszystkim oceni, czy trzeba podjąć terapię, czy można jeszcze zaczekać. Ja, podczas terapii jąkania u dzieci stosuję sporo ćwiczeń oddechowych i relaksacyjnych oraz usprawniających motorykę narządów artykulacyjnych (czasem elementy logorytmiki i psychostymulacji). Jeżeli jest taka potrzeba dobieram właściwe dla danego przypadku techniki bezpośrednie czyli działające stricte na poprawę płynności. W większości przypadków u dzieci udaje mi się "rozsupłać ten węzeł" :)