Przedszkolak - kiedy do logopedy?

Bardzo wielu rodziców pyta mnie, kiedy jest właściwy czas na to, by pójść z dzieckiem do logopedy?

Czy 3- latek, który nie mówi, lub komunikuje się za pomocą kilku słów lub dźwięków i gestów, już nadaje się na terapię? A może samo mu przejdzie?

Czy z 5-latkiem, który wprawdzie wysuwa język między zęby mówiąc s, z, c, ale właśnie pięknie nauczył się wymawieć "r", trzeba iść do logopedy?

Wielu rodziców nie wie.

Dlatego postanowiłam krótko wypunktować co to znaczy - mowa prawidłowa u dziecka i kiedy nią nie jest.

Podstawowym elementem harmonijnego rozwoju dziecka i jego osobowości jest prawidłowy rozwój mowy. To dzięki mowie poznaje i nazywa świat, ale przede wszystkim rozwija myślenie. Na etapie myślenia konkretno- obrazowego dziecko używa słów oznaczających konkretne przedmioty. Rozszerzenie słownika o pojęcia abstrakcyjne pociąga za sobą rozwój myślenia abstrakcyjnego.

Kiedy mowa rozwija się prawidłowo?

• gdy dziecko mówi dużo i wyraźnie, wypowiadając wszystkie głoski poprawnie,

• kiedy jego wypowiedzi są poprawne gramatycznie,

• gdy rozumie, co się do niego mówi,

• kiedy mówi melodyjnie i swobodnie tzw. czystym głosem (nie nosowo), z zachowaniem intonacji, nie jąka się,

• gdy język w czasie wypowiedzi układa się prawidłowo w jamie ustnej, czyli przeważnie centralnie (nie na boki) i nie wchodzi między zęby,

A rozszerzając to wiekowo... Mowa dziecka 3- letniego rozwija się prawidłowo gdy:

• Rozumie to, co do niego mówimy, i spełnia proste polecenia: przynieś piłkę, podnieś klocek, idziemy do łazienki itp.

• Pytany podaje swoje imię (z tym może być problem, jeśli rodzice nie zwracają się do dziecka po imieniu, tylko wołają np. „niuniuś”).

• Próbuje wykonywać codzienne czynności według podanych instrukcji.

• Wypowiada kilkuwyrazowe zdania, mówi chętnie i dużo (używa około 1000 słów).

• Zadaje pytania nie zawsze jasno sprecyzowane.

• Powinien wymawiać prawidłowo: wszystkie samogłoski (nosowe „ą” może brzmieć jak – om, czyli „bendom”, „ide z mamom”), spółgłoski p, b, m, f, w, t, d, n, l, ś, ź, ć, dź, ń, k, ch, j, ł. Głoski sz, ż, cz, dż oraz s, z, c, dz mogą być wymawiane jako ś, ź, ć, dź, a głoska r jako l.

Jeśli dziecko nie wymawia wymienionych głosek zgodnie z normą, mówi tot (kot), tubet (kubek), jowej (rower) lub mówi z językiem między zębami, to warto skonsultować to z logopedą. Mowa dziecka 4- letniego rozwija się prawidłowo gdy:

• Rozumie i wykonuje nasze polecenie (zawierające wyrażenia przyimkowe: na, pod, za itp.).

• Rozpoznaje i nazywa podstawowe kolory.

• Pytany odpowiada, co robi. Odpowiada na pytania (dlaczego?).

• Potrafi mówić o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości – czasem myli określenia czasu (jutro byłem u babci, wczoraj będę miał urodziny).

• Jest zaciekawiony poprawnością językową, choć w jego mowie zdarzają się niepoprawne konstrukcje gramatyczne.

• Zadaje bardzo dużo pytań (po co?, dlaczego?), używa około 1500 słów. Stosuje neologizmy dziecięce, gdy nie pamięta lub nie zna nazwy przedmiotu czy zjawiska (np. ucholog – lekarz od uszu). Nie należy utrwalać neologizmów i zawsze podawać prawidłową nazwę.

• Powinien wymawiać: s, z, c, dz (twardo, z zamkniętymi zębami); głoski sz, ż, cz, dż mogą być wymawiane, jako s, z, c, dz, a głoska r jako l.

Jeśli dziecko mówi z językiem między zębami, nie wymawia głosek przewidzianych dla jego wieku lub wymawia je w sposób zniekształcony (np. dziwne brzmienie głoski r), warto zwrócić się do logopedy. Mowa dziecka 5- letniego rozwija się prawidłowo gdy:

• Stosuje wypowiedzi wielozdaniowe, opowiada zdarzenia, opisuje przedmioty i ich zastosowanie, używa różnych przyimków.

• Uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo- skutkowe.

• Potrafi wyjaśnić znaczenie słów, używa ponad 2000 słów.

• Dokonuje autokorekty mowy, powoli znikają nieprawidłowości gramatyczne.

• Może wymawiać jeszcze r jako l, natomiast sz, ż, cz, dż jako s, z, c, dz, ale często pojawia się prawidłowe lub hiperpoprawne brzmienie szałata – sałata, rarka – lalka.

Jeśli dziecko nie wymawia poprawnie głosek przewidzianych dla jego wieku lub je zniekształca, ma mały zasób słownictwa, z trudem buduje zdania i robi błędy gramatyczne oraz fleksyjne, to warto zwrócić się do logopedy. Mowa dziecka 6- letniego rozwija się prawidłowo gdy:

• Swobodnie posługuje się mową, świadomie używa jej do przekazywania swojej wiedzy, emocji.

• W sposób naturalny porozumiewa się z rówieśnikami i dorosłymi.

• Używa około 3000 słów.

• Wymawia prawidłowo wszystkie głoski.

Na co warto zwrócić szczególną uwagę?

• Na każdym etapie rozwoju dziecka uwagę powinien zwrócić sposób wymowy głosek dźwięcznych, np. z (samek – zamek), g (karnek – garnek), w (fota – woda). Świadczy to o zaburzeniu dźwięczności i wymaga terapii logopedycznej.

• Niepłynność w mowie, np.: „popopokaż mi oooobrazek”, „maaamaaa wróóóciii”, „kot, kot, kot” może być początkiem jąkania, które wymaga konsultacji psychologicznej i logopedycznej. U dziecka w wieku 2–3 lat może to być objaw niepłynności rozwojowej (może trwać do 12 miesięcy), która powinna sama ustąpić.

• Sprawdźmy, czy dziecko dobrze słyszy – jak reaguje na nasze pytania (czy je słyszy, czy konieczne jest kilkakrotne powtórzenie), czy nie mówi zbyt głośno, a może często prosi o zwiększenie siły głosu w magnetofonie lub telewizji? Mogą to być objawy problemów ze słuchem – warto szybko skonsultować to z lekarzem lub logopedą.

• Obserwujmy sposób oddychania dziecka – synchronizacja mowy z oddychaniem jest bardzo ważna – mówimy na wydechu; małe dzieci mogą mieć skróconą fazę wydechową i zaczynają mówić na wdechu, dlatego tak ważne w profilaktyce rozwoju mowy są ćwiczenia oddechowe.

• Przyjrzyjmy się, czy dziecko nie ślini się zbyt mocno – być może utrwaliło nawyk połykania niemowlęcego, język leży wtedy na dole, sprawia wrażenie jakby go było za dużo.

Prowadząc zabawy stymulujące rozwój mowy, nie można zapomnieć o systematycznej dbałości o prawidłową wymowę dziecka. Dlatego niezbędne są ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne (ćwiczenia warg i języka), ćwiczenia ortofoniczne, rytmizujące i słuchowe. W połączeniu z ruchem, tańcem, śpiewem ćwiczenia te ułatwiają opanowanie trudnej sztuki mówienia, a co za tym idzie pomagają w rozwoju całej osobowości. Warto skontaktować się z logopedą, gdy mamy jakiekolwiek wątpliwości związane z rozwojem mowy dziecka. Im wcześniej rozpoczniemy terapię logopedyczną, tym większa szansa na sukces.